Zachowanie agam względem siebie – czy agama powinna być w terrarium sama

Czy agamy są stadne?

Rzekoma stadność agam jest jednym z najbardziej szkodliwych dla tego gatunku mitów, jakie krążą na jego temat. Agama z natury jest samotnikiem, w dodatku o bardzo silnie rozwiniętym instynkcie terytorialnym. Dlatego druga agama jest dla niej konkurencją i potencjalnym rywalem. W naturze agamy żyją na ogromnych przestrzeniach, ich spotkania są zupełnie przypadkowe, zazwyczaj spowodowane znalezieniem wyjątkowo korzystnego miejsca do wygrzewania lub godami. Matki nie odchowują młodych i nie tworzą z nimi żadnej więzi. Rodzeństwo jest dla siebie od początku jedynie konkurencją i jego drogi szybko się rozchodzą. Nierzadko spotkania dzikich agam kończą się walką, podobnie jak ma to miejsce w terrariach.

Czy agama siedząc sama w terrarium czuje się samotna?

Nie. Agama sama w terrarium czuje się bezpiecznie i komfortowo, oczywiście pod warunkiem, że terrarium jest odpowiedniej wielkości i panują w nim odpowiednie warunki. Agamy nie bawią się ze sobą, nie czują się bezpieczniej w swoim towarzystwie i nie cieszą się z obecności innych agam. Wręcz przeciwnie, druga agama to zazwyczaj źródło stresu i niepokoju, nawet jeśli na pierwszy rzut oka wydaje się, że agamy żyją w zgodzie. W najlepszym wypadku, jeśli trafią nam się wyjątkowo tolerancyjne osobniki a terrarium jest odpowiednio duże możemy liczyć na to, że agamy będą się tolerować i żyć bezkonfliktowo ale nadal nie będą się cieszyć swoją obecnością. Nie należy szukać agamie towarzystwa na siłę. Jeśli koniecznie chcemy mieć kolejną agamę kupmy drugie terrarium zamiast usprawiedliwiać naszą zachciankę rzekomą samotnością naszego pupila. Dlaczego więc agamy przebywające razem w terrarium często wchodzą jedna na drugą lub siedzą razem? Po pierwsze zazwyczaj w terrarium umieszczone jest jedno podstawowe źródło ciepła i agamy spędzają pod nim większość czasu, często nawet o nie konkurując. Wchodzenie jedna na drugą, które wydaje się urocze jest w rzeczywistości objawem konkurencji i walki o dominację a czasem, w przypadku bardzo spokojnych osobników agamy traktują się nawzajem jak skałę i wspinają się po współlokatorze aby być kila centymetrów bliżej lampy grzewczej.

Czy można trzymać razem samca i samicę?

Nie. W przypadku trzymania pary razem samica ZAWSZE narażona jest na permanentny stres, dominujące zachowania ze strony samca i ciągłe składanie jaj. Nawet jeśli komuś o niewprawnym oku wydaje się, że tak nie jest. Dodatkowo narażamy samicę na natrętne zachowania samca i częste kopulacje, które w przypadku agam są dość brutalne i nierzadko po kopulacji samice mają dotkliwe rany na karku. Bywa również tak, że samica niechętna samcowi „odgryza się” i samiec również ma liczne rany zarówno na łapach, jak i na ogonie. Trzymanie pary razem w większości przypadków prędzej czy później skutkuje tym, że samica składa jaja praktycznie przez cały sezon, co ma katastrofalne skutki dla jej organizmu. Często dochodzi również do sytuacji, w której obecność samca stresuje samicę na tyle, że nie chce złożyć przy nim jaj, co nierzadko skutkuje zatrzymaniem jaj i w efekcie nawet śmiercią samicy. Z tego powodu hodowlach ciężarne samice mają zapewniane osobne terraria, w których mogą w spokoju złożyć jaja. Zdarzają się również sytuacje, w których nie dochodzi do kopulacji a sama obecność samca stymuluje samicę do złożenia niezapłodnionych jaj, co obciąża jej organizm w równym stopniu, co złożenie jaj zapłodnionych. Trzymanie samca z samicą może mieć negatywne skutki również dla samca, który w okresie rozrodczym będzie znacznie bardziej pobudzony i może przez długi czas odmawiać przyjmowania pokarmu. Życie samca i samicy w całkowitej zgodzie, które nie kończy się ciążą samicy i kopulacjami to sytuacje ekstremalnie rzadkie i w większości przypadków, osoby, które twierdzą, że „ich parka tak ma” w rzeczywistości posiadają dwie samice lub samca, który z powodu bezpłodności lub poważnych zaburzeń hormonalnych nie jest zainteresowany samicą.

Samiec i samica mogą być w jednym terrarium jedynie w dwóch przypadkach :

• Celowe dopuszczenie samca do samicy w celu rozmnażania, tylko i wyłącznie na czas godów, po których agamy zostają rozdzielone.

• Agamy trzymane w haremie składającym się z samca i minimum dwóch samic. Należy zaznaczyć, że taki układ jest możliwy jedynie przy odpowiednio dużym terrarium i w przypadku samic, które ukończyły 12 miesiąc życia. W przypadku młodszych samic ciąża może zakończyć się nawet śmiercią jaszczurki a uchwycenie momentu, w którym młoda samica zaczyna być płodna jest praktycznie niemożliwe. Osobiście nie polecam takiego układu. Dlaczego? Ponieważ między agamami prędzej czy później i tak może dochodzić do krwawych konfliktów, istnieje ryzyko zdominowania jednego osobnika przez pozostałe czego początkowo osoba początkująca może nawet nie zauważyć i nadal „fundujemy” sobie i samicom „atrakcje” w postaci ciąż i składanych jaj.  Agam na rynku naprawdę nie brakuje i nie ma potrzeby rozmnażania ich poza hodowlami, zwłaszcza przez osoby, które nie znają zasad dobierania osobników hodowlanych i nie opanowały zasad dziedziczenia i powstawania odmian u tego gatunku. Jeżeli ktoś upiera się przy haremie można się na niego zdecydować pod warunkiem dobrania osobników w odpowiednim wieku i dysponowania naprawdę bardzo dużym terrarium, którego rozmiary umożliwiają umiejscowienie w nim kilku źródeł ciepła i agamy nie są zmuszone do stałego kontaktu ze sobą. Terrarium o wymiarach 120x50x50cm czy nawet 150x50x50 cm długości absolutnie nie nadaje się do trzymania w nim kilku agam bez ryzyka konfliktów.

Czy można trzymać dwa samce razem?

Absolutnie nie. Samce po osiągnięciu dojrzałości płciowej będą ze sobą walczyć, często na śmierć i życie. Zazwyczaj dorosłe samce atakują się nawet widząc się przez szybę a obrażenia, jakie mogą sobie wzajemnie zadać mogą być bardzo poważne już przy pierwszym starciu.

Czy można trzymać razem dwie lub więcej samic?

Jest to sprawa mocno dyskusyjna i tak naprawdę najwięcej zależy od indywidualnego temperamentu samic. Miałam do czynienia z wieloma samicami o bardzo dominującym charakterze, które traktowały współlokatorki tak brutalnie, że musiały być od nich oddzielane w trybie natychmiastowym. Czasem takie zachowania można zaobserwować od samego początku i praktycznie od razu widzimy, że samice ze sobą walczą lub jedna z nich jest ewidentnie zdominowana. Niestety bywają również gorsze scenariusze. Samice żyją razem od dawna, z pozoru w zgodzie a opiekun jest przekonany o ich wielkiej miłości względem siebie po czym, nagle, zastaje terrarium całe we krwi i jedną lub obie samice z dotkliwymi ranami.  Czasem jedna z samic po prostu nie rośnie lub rośnie o wiele wolniej i jest uznawana za słabszą lub nawet chorą a w rzeczywistości gdyby żyła w pojedynkę wszystko byłoby w normie i wszystkie niepokojące objawy powoduje obecność drugiej samicy o bardziej dominującym charakterze. Dla osób początkujących wychwycenie subtelnych sygnałów, że zaczyna dziać się coś złego jest bardzo trudne dlatego niestety często pozostają one niezauważone. Możliwy jest również scenariusz, w którym trafimy na spokojne osobniki taka koegzystencja będzie możliwa, choć nie jest wykluczone, że po kilku miesiącach a nawet latach stanie się coś, co doprowadzi do mniej lub bardziej poważnego konfliktu. Jeśli chcemy spróbować koniecznie należy dobrać samice tej samej wielkości. Nie muszą być to osobniki bardzo młode, wiek nie ma tu znaczenia. Czasem w przypadku osobników dorosłych jest dużo łatwiej o dobranie zgodnych współlokatorek ponieważ ich charakter jest już znany i łatwiej ocenić jak na siebie zareagują. Oczywiście należy pamiętać, że terrarium musi być odpowiednio duże (nie mniejsze niż 150x60x60cm dla dwóch samic) i że zachowanie agam należy bacznie obserwować. Wszelkie niepokojące sygnały takie jak utrata apetytu i ciemne barwy jednej z samic, chowanie się jednej z nich w kącie terrarium czy zachowania przypominające atak lub kopulacje powinny być sygnałem do rozdzielenia agam.

Czy jeśli agamy są razem od małego lub są rodzeństwem mogą mieszkać razem?

Jeśli jest to para to absolutnie nie mogą mieszkać razem od małego. Istnieje zbyt duże ryzyko przedwczesnej ciąży samicy zagrażającej jej życiu i zdrowiu. Jeśli są to samice sytuacja jest do rozważenia i uważnej obserwacji. Fakt, że agamy są z jednego miotu w żaden sposób nie wpływa na ich późniejsze relacje. Nawet młode będące razem od wyklucia potrafią dotkliwie się pogryźć.

Komunikacja między agamami

„Waving"

Jest to charakterystyczne machanie łapami. Agama zatacza koliste ruchy w powietrzu, często na zmianę raz jedną, raz drugą przednią łapą.  Jest to forma komunikacji, najczęściej przejawiana przez osobnika podporządkowanego. Waving dotyczy zarówno komunikacji między parą w trakcie godów, jak i relacji między agamami tej samej płci. Częściej można go zaobserwować u samic. W trakcie godów to samica macha łapami, podczas gdy samiec kiwa energicznie kiwa głową i podbiega w jej kierunku. W przypadku relacji między samicami waving zazwyczaj nie oznacza niczego złego, zwłaszcza jeśli zdarza się sporadycznie. Czasem samice „machają” do siebie nawzajem i taka sytuacja kończy się bezkonfliktowo. Jeśli jednak jedna z samic energicznie kiwa głową a druga macha łapami i zachowania te zyskują na intensywności, wysoce prawdopodobne jest to, że w niedługim czasie między samicami dojdzie do walki.

Czasem waving można zaobserwować u agam trzymanych w pojedynkę. Najprawdopodobniej jest to spowodowane tym, że widzą w szybie swoje odbicie ale niewykluczone jest również, że mniej pewne siebie osobniki w ten sposób komunikują się z opiekunem sygnalizując mu, że nie chcą stawać z nim do walki.

Kiwanie głową

Kiwanie głową występuje u obu płci i nie należy przypisywać go jedynie samcom. Zarówno u samic, jak i u samców energiczne kiwanie głową oznacza chęć dominacji i zazwyczaj poprzedza walkę lub konflikt. Kiwanie głową jest też reakcją na zauważenie w terrarium intruza. W przypadku samców kiwanie głową zaobserwować można również w czasie godów, jako chęć przypodobania się samicy.

„Pompki”

*U samców zachowanie takie można zauważyć przy podejmowaniu prób zdominowania innego osobnika, czy też gdy chcą podjąć walkę z konkurentem (wówczas w ten sposób pokazują swoją siłę), bądź w trakcie toczącego się starcia.

*U samic robienie „pompek” można zaobserwować podczas starcia z innymi osobnikami, bądź też jako oznakę, iż dojrzała płciowo agama jest gotowa do rozrodu (zachowanie skierowane do samca).

Gryzienie w kark

Zachowanie charakterystyczne dla samców prowadzące do kopulacji. Może ono spowodować u samic rany (zazwyczaj niegroźne ale powinno się je uważnie obserwować).

Autor

Agnieszka Oborska

30.01.2020